Англи хэл сурч ядан яваа эрхэм танаа 2007/05/19

Хамгийн тvрvvнд аль бо­лох олон vг тогтоож авахыг хичээ. Тэгээд зєв дуудлагыг нь ягштал мэдэж ав. Буруу дуудаж сурвал таны яриаг хvн ойлгож чадахгvй. Хv­нээс асуухаас илvv толь бичгээс дуудлагыг нь хар.

Эсвэл англи, америк иргэдээс асууж ав. Дэлхийн олон орны иргэд англи хэлийг нэлээд “эвдэж” ярьдаг. Ялангуяа мексик, израйль, хятад хvмvvсийн дуудлага яггvй хаз­гай байх нь элбэг. Англи яриаг BBC, Voice of America (VOA), Arirang, National Geographic Chanel зэрэг олон сувгаас сонсож болно. Дуудлага хичнээн чухал байдаг талаар ганц жишээ татъя. Миний нэг аме­рик танил маань надад нэгэн удаа “Осондош”, “Осондош” гээд, осолгvй л монгол хvний нэр хэлээд байлаа. Гэтэл би ойлгодоггvй. Хэд дахин хэ­лvvл­лээ. Дахин ахин хэлvvлж ядаад цаас vзэг гарган єгвєл єнєєх маань “Лувсандаш” гэж бич­сэн. Эндээс та анзаараа биз ээ. Англи хэл сурЧ Яах юм, цаашаа Ингэж боддог хvмvvс бий. Бололгvй яах вэ, тэдний л эрх. Гэхдээ та байгууллага, анги дотроо хамгийн хойно хоцорч, хамгийн тvрvvнд зааз­лагдах осол бий. Танд Англи, эсвэл АНУ, Япон, єєр хаа ч юм, сар, эсвэл жилээр сурах, мэргэжлээ дээшлvv­лэх алтан боломж олдож гэж бодъё. Бvх зардлыг гадныхан дааж, бас сар бvр 500-1000 долларын тэтгэлэг єгнє гэж бодъё. Та мэргэжилдээ маш сайн, ажлын газартаа дээ­гvvрт ордог байж. Гэвч та англи хэлээр лекц сонсоод ойлгох, мэргэжлийн номуудаа ашиглах чадваргvй байсан учир танаас мэргэжилдээ хавьгvй тааруу ч хэл сайтай єєр хvн гадаад оронд одож, та хоцрох нь бараг л гарцаагvй. Єнєєдєр их, дээд боловс­рол эзэмшигчдийн 80-аас багагvй хувь нь зєвхєн мон­гол хэл дээр гарсан сурах бичгvvдийг судалж байх шиг. Зvй нь бол дэлхийн шилдэг их дээд сургуульд хэрэглэж байгаа сурах бичгvvдийг анг­ли хэл дээр нь судалж, эсвэл Билл Гейтсийн “Сэтгэлгээний хурдаар хийх бизнес” ч юмуу саяхан сансрын хиймэл да­гуулыг устгаж дэлхийд шуу­гиан тарьсан хятад инже­нерийн бvтээлийг судлахад англи хэл яах аргагvй чухал болчихлоо. АлхгVй хVн ганц хадаас Ч дийлэхгVй Хэл сурах гол зэмсэг-алх бол сайн толь бичиг. Манай­хан “Алтангэрэлийн толь” гэхээр андахгvй. Оюут­нуу­дын 80-90 хувь нь энэ толийг ашиглаж, англи хэлний мэд­лэг сайтай 10-20 хувь нь л англи vгийг англиар тайлбар­ла­сан толь хэрэглэж байгаа болов уу. Гэвч Алтангэрэлийн толь бичгийн vгийн тоо 30 гаруй мянга буй нь цєєдєж, TOEFL, IELTS-д бэлдэх хvний хэрэгцээ хангадаггvй. Oxford, Longman-ий дундаж толь 45-100 мянган vгтэй байдаг учир баргийн ховор, хуучин, на­рийн мэргэжлийн vгсийн тайл­барыг олж болдог. Хэл сурах дЄт зам гэж юу вэ? “Чадах хэрээр их унш” /Read as much as you can/ гэж TOEFL-ийн америк багш нар “vгийн баялаг нэмэг­дvvлэх хамгийн гол арга” хэмээн номондоо зєвлєн бичсэн байдаг. Зарим хvн єдєр бvр нэг цагийг англи хэл сурахад зориулж, vvндээ сэтгэл ханасан явдаг. Гэтэл барууны шилдэг багш нар бол “Чадах чинээгээрээ их цагийг зарцуул” гэж зєвлєж байна. Иймээс та нэг биш, боломж­той vедээ 6, 8, 10 цаг ч зар­цуулж болно шvv дээ. Vvнийг бичигч би ч єдєр бvр зарцуу­лах цагаа ихэсгэж байж л англи, орос ном уншиж сур­сан. Тийм дааж давшгvй хэцvv зvйл огт биш юм билээ. Гадаад хэлийг шууд дvр­мээс эхлэн заах нь баргийн тэвчээртэй хvнийг уйдуулж мохоочихдог. Иймээс сонсох, ярих, унших, бичих харьцааг тухайн оюутанд тэнцвэртэй барьж, оновчтой тохируулан сургах нь багшийн гол эрдэм байх ёстой мэт. Орчин vед англи хэл дээр хялбар­шуул­сан номуудыг Easy start -200 vгтэй, beginner 300, elementary 600-1000, pre-intermediate 1500, intermediate 1700, upper intermediate 2300, advanced 3000 орчим vгтэйгээр гадаа­дын хэвлэлийн газрууд гар­гаж байна. Даанч Монголд бараг орж ирдэггvй. Англи хэл суръя гэж шийд­сэн, ажилсаг хvн бол 200-хан vгтэй, зурагтай но­мыг толь бичиг ашиглан ганц цагийн дотор уншчих боломж­той. Тэгснээр англи vгvvд мартагдашгvй хоногшиж, хvн єєрєє анхны номоо уншин урамшиж, дараагийн номыг унших, тvвшнээ ахиулах тэмvvлэлтэй болдог. Ер нь дотоод сэтгэлийн хvчтэй тэмvvлэл байхгvй бол хэл сурна гэж бараг vгvй юм. Дараа нь 300, 600, эцэст нь 3000 vгтэй ном уншиж сурсан хvн толь бичгээ ашиг­лаад ямар ч шинжлэх ухааны ном бvтээл унших суурь чадвартай болдог. Хэл сурах дєт зам гэдэг энэ л юм. Ихэнх хvмvvс нэг сайн багшид мєнгє єгєєд л, тэр багш л сургаж єгєх юм шиг санадаг. Гэтэл хэлийг хvн єєрєє л сурдаг. Мэ­дээж, сайн багш гараас нь хєтєлнє л дєє. Ном, сурах бичгийг сон­гох­доо болж єгвєл Англи, Америк, Кембриж, Оксфор­дын их сургуульд хэвлэгд­сэнийг нь олж ав. Алдаа эндэл бараг байдаггvй, итгэл даадаг. Танд ойлгомжтой, бие даан хийхэд эвтэйхэн, єгєєжтэй номыг сонгохыг хичээ. TOEFL хэцVV юу? Яггvй боловч маш сайхан сонирхолтой шалгалт. TOEFL гэдэг нь “Test of English as a foreign language” буюу товчдоо бол англи хэлний чадвар шалгах тестийг нэрлэдэг, 150 орчим асуулттай, хоёр цаг гаруй сууж хийдэг, 140 долларын тєлбєртэй, мате­риалыг АНУ-д хянадаг, интернэтээр авдаг шалгалтын дээд оноо нь 120, англи хэлээр ярьдаг орнуу­дын их дээд сургуульд сурч тэнцэнэ гэдгийг харуулдаг шалгалт юм. Англиар ярих чадвар, дvрмийн мэдлэг, анг­ли єгvvлбэрийн алдааг олох, англи яриаг сонсоод ойлгох, текстийг тольгvйгээр уншиж ойлгох, зохион бичих чадвар зэргийг шалгаж, томъёоны дагуу маш шударга оноо єгдєг. Таны оноог зєвхєн танд л шуудангаар ирvvлж, нууцыг тань хvндэлнэ. Дэлгэрэнгvй мэдээлэл бvхий эмхэтгэлийг Соёлын тєв єргєєнд байрлах Боловсролын зєвлєгєє мэ­дээл­лийн тєвєєс тєлбєргvй тараадаг. Хоёр жилийн ємнє “Абсо­лют” хэлний тєвийн урилгаар TOEFL тvвшин тог­тоох шалгалтыг хэдэн сар авах завшаан тохиосон юм. Хуулна гэдэг хvй нэгдлийн ойлголт TOEFL-д огт байдаггvй. Єєрийн­хєє тvвш­нийг vнэнээр нь мэдэх гэдэг учраас ямар ч хvн хуулна, хажуу тийш харна гэж байхгvй. Тэр vед TOEFL-н дээд оноо нь 677 байж. Монголд 650 авсан хvн над хоёр, гуравхан л таарсан. Шалгуулдаг байсан 150 хv­нээс ихэнх нь 360-470 орчим оноотой, 500-аас дээш хорь гаруй, 600 хvрдэг нь дєрєв, тав орчим байв. Ер нь 550-иас дээш оноо авахад яггvй. Уйгагvй хєдєлмєрч, нэлээд єндєр чадвартай, хорь орчим мянгаас доошгvй vг мэддэг, сонсох ойлгох хурд єндєр байх ёстой. Та гадагш явах зорилгогvй хvн бол 35 доллар тєлєєд Institutional TOEFL єгєєд англи хэлний чадварын тvвшнээ тогтоолгочих. Учир нь єнєє vед Улаанбаатар хотод ажилд ороход энэ шалгалтын дvнгийн хууд­сыг хэлний боловсролтой хvмvvс зохих ёсоор vнэлж ажилд авдаг боллоо. Ямар ном, багшийг сонгох вэ? Бие даан сурах хvн бол Headway, Interchange 1-3 дажгvй. Энэ хоёр ном нэлээд олон жил хэрэглэгдэж байгаа учраас зарим хvн уйдаж байж болох. Гэхдээ бvрэн судал­бал intermediate тvвшинд хvрч болно. Одоо бол Enterprise 1, 2, 3, 4 багц ном аргагvй толгой цохиж байна. Сурах бичгийн зэрэгцээ vгийн сангаа аль болох баяжуулахын тулд эхлээд хялбаршуулсан ном олж унш. Бие даан орчуулаад сайн багшаар хянуулж vз. Хэлний тєвд сурах гэж байгаа бол эхлээд хичээлд нь сууж vз. Єгєєжтэй байвал тэр баг­шаа сонгож болно. Ихэнх хvмvvс шууд л хэдэн сарын тєлбєрєє хийчихдэг, гэтэл багш, хичээл нь таалагдахгvй бол хэцvvдэж цаг, мєнгєний гарз болдог. Сvvлийн vед “Англи хэл­ний жинхэнэ хар ярианд су­ралц” хэмээн их рекламдах боллоо. Гэтэл монгол хэлний хар ярианы vгс гэвэл бvдvvлэг, марзан, этгээд vгс байх уу? “Яг ш дээ, хараг­даач, хулхидах, хошги­руулах” гэх мэтийн vгс. Гэтэл залуус хvvхдэд заавал ийм юмсыг нь сургаж яах юм? Ном борлуулах гэж ядсан ганц хоёр хvнд л ашигтай, олон нийтэд бол мэдээж сєрєг нєлєєтэй. Ингэж ярихад анг­ли, америк хvмvvст соёл муутайгаа харуулж таарна. “Хар ярианы vгс” гэдгээр євєрмєц хэллэгvvдийг хэлж байгаа бол заавал “хар” хэ­мээх тааруу vгээр нэрлэх нь соёлтой хvмvvст гологддогийг зарим хvмvvс хэлдэг.

Мэдээллийг нийтлэгч нь Daily News

------------------------------------------------------------
"We shall not fail or falter; we shall not weaken or tire...Give us the tools and we will finish the job."

Sir Winston Churchill
BBC radio broadcast, Feb 9, 1941,British politician (1874 - 1965)